سَویق یا پِست که امروزه به آن «قاووت یا قوتو» یا «پوره» گویند غالبا به معناى آرد حبوبات بریانشده است ؛ لیکن این واژه ، گاه در مورد غیر حبوبات (مانند برخى میوهها یا تره بار) نیز کار برد دارد .
مؤلّف بحر الجواهر گفته است: «از هفت چیز ، سویق می سازند: گندم، جو، کُنار، سیب، کدو، دانه انار و شلغم.
همه این انواع ، طبع را مهار میکند، قى و دلشورهاى را که از صفرا زاده میشود ، از میان مىبرد، رطوبت معده را خشک مىکند ، و اگر قدرى سویق جو با آب و مقدار اندکى شیر برداشته و خشخاش بو داده ساییده با آن مخلوط شود ، براى شکم رَوى ، سودمند است ، نیشزدگی ها را تسکین میدهد و خواب می آورد».
ابن بیطار ، به نقل از رازى گفته است: «هر سویقى با چیزى که از آن ساخته میشود ، تناسب دارد . براى نمونه، سویق جو ، از سویق گندم ، سردتر است، به همان اندازه که خودِ جو ، طبعى سردتر از گندم دارد. این سویق ، همچنین نفخ بیشترى پدید میآورد. از میان همه سویقها ، استفاده از سویق گندم و سویق جو ، بیشتر است و این هر دو ، نفخآور و موجب کندتر شدن حرکت غذا از معده به پاییناند. البتّه، اگر این دو نوع سویق ، کاملاً با آب جوشانده و سپس از پارچهاى درشتباف گذرانده شوند و بدین ترتیب ، آب آنها جدا شود و به صورت لقمههایى فشرده درآیند و سپس همراه با آب سرد و شکر ، نوشیده شوند ، از نفخ آنها کاسته مىگردد و چنانچه در تابستان در اوّل صبح ، مصرف شوند ، براى اشخاص حرارتى و برافروخته مزاج ، سودمند خواهند بود و مانع تبها و بیمارىهاى ناشى از گرممزاجى مىشوند و همین ، از بالاترین منافع آن است . کسى که این نوع سویق را بخورد ، در آن روز نباید میوه تر، خیار و سبزى بخورد ، یا دست کم نباید از این چیزها زیاد بخورد ؛ امّا سرمادیدگان و کسانى که به نفخهایى در شکم یا دردهایى مزمن در پشت و مفاصل مبتلا هستند و همچنین پیران و کسانى که مزاجى کاملاً سرد دارند ، نباید از این سویق هیچ بخورند. اگر هم به خوردن آن ناچارند ، آن را پس از چند بار شستن در آب گرم و همراه با پانید و عسل ، پس از درآمیختگى با زیتون و روغنِ وندانه و همچنین روغنِ گردو، با طبع خود مناسب سازند.
هر چند سویق جو از سویق گندم ، سردتر است، امّا از آن روى که گندم نسبت به جو آب بیشترى مصرف مىکند ، سویق گندم سردکنندگىِ بیشترى براى بدن دارد و بویژه رطوبتبخشى آن به طبع انسان ، بیشتر است . به همین دلیل ، براى کسانى که به رطوبتبخشى به بدن نیاز دارند ، سودمندى بیشترى دارد. برعکس، سویق جو ، براى کسانى که به خشک کردن طبعْ نیاز دارند ، مناسبتر است. چنین کسانى ، معمولاً داراى بدنهایى سِتَبر ، پُرگوشت و پُرخون هستند، در حالى که گروه نخست ، بدنهایى تکیده، کمگوشت و زردرنگ دارند.
از این دو نوع سویق که بگذریم ، دیگر انواع سویق ، به عنوان غذا مصرف نمیشوند و [ تنها ، ]مصرف دارویى دارند، آن گونه که سویق کُنار ، سویق سیب و انار ترش ، براى مهار کردن شکم و حرارت دادن بیشتر به آن ، به کار مىروند، یا از سویقِ خرنوب و سنجد ، براى مهار کردن طبع ، استفاده مىشود (بحار الأنوار : جلد 66 صفحه 283).
امام صادق علیهالسلام می فرمایند:
السَّویقُ یَهضِمُ الرُّؤوسَ؛
سویق،کلّهپاچه را هضم مىکند .
الکافی ، جلد 6 ، صفحه 306 ، حدیث 10
درمکارم الأخلاق به نقل از على بن سلیمان آمده:
أکَلنا عِندَ الرِّضا علیهالسلام رُؤوسا فَدَعا بِالسَّویقِ ، فَقُلتُ : إنّی قَدِ امتَلأتُ؛
نزد امام رضا علیهالسلام کلّه پاچه خوردیم . پس سویق خواست . گفتم : من سیر شدهام . فرمود : «اندکى از سویق ، کلّه پاچه را هضم مىکند و دواى آن است» .
مکارم الأخلاق ، جلد 1 ، صفحه 354 ، حدیث 1154
امام باقرعلیهالسلام می فرمایند:
ما أعظَمَ بَرَکَةَ السَّویقِ ! إذا شَرِبَهُ الإِنسانُ عَلَى الشِّبَعِ أمرَأَهُ وهَضَمَ الطَّعامَ ، وإذا شَرِبَهُ الإِنسانُ عَلَى الجوعِ أشبَعَهُ ، ونِعمَ الزَّادُ فِی السَّفَرِ وَالحَضَرِ السَّویقُ؛
سویق، چه قدر پُربرکت است! اگر انسان در حالى که سیر است ، آن را بخورد ، غذا را گوارش مىدهد و اگر در حالى که گرسنه است ، بخورد ، او را سیر مىسازد . سویق ، چه نیکو توشهاى در سفر و در حضر است !
بحار الأنوار ، جلد 66 ، صفحه 278 ، حدیث 13
امام صادق علیهالسلام می فرمایند:
السَّویقُ یُنبِتُ اللَّحمَ ، ویَشُدُّ العَظمَ؛
سویق ، گوشت مىرویاند و استخوان را استحکام مىبخشد .
الکافی ، جلد 6 ، صفحه 305 ، حدیث 3 66
امام صادق علیهالسلام می فرمایند:
اِسقوا صِبیانَکُم السَّویقَ فی صِغَرِهِم ؛ فَإِنَّ ذلِکَ یُنبِتُ اللَّحمَ ، ویَشُدُّ العَظمَ؛
به کودکانتان در خردسالىشان سویق بدهید ؛ چرا که گوشت می رویاند و استخوان را استحکام مىبخشد .
المحاسن ، جلد 2 ، صفحه 288 ، حدیث 1941
امام صادق علیهالسلام می فرمایند:
مَن شَرِبَ السَّویقَ أربَعینَ صَباحا اِمتَلَأَ کِتفاهُ قُوَّةً؛
هر کس چهل روزْ سویق بخورد ، بازوانش پُرتوان مىشود .
الکافی ، جلد 6 ، صفحه 306 ، حدیث 12
امام صادق علیهالسلام می فرمایند:
شُربُ السَّویقِ بِالزَّیتِ یُنبِتُ اللَّحمَ ، ویَشُدُّ العَظمَ ، ویُرِقُّ البَشَرَةَ ، ویَزیدُ فِی الباهِ؛
خوردن سویق با روغن زیتون، گوشت مىرویاند ، استخوان را استحکام مىبخشد ، پوست را نازک مىکند و بر توان جنسى مىافزاید .
بحار الأنوار ، جلد 66 ، صفحه 276 ، حدیث 6
امام صادق علیهالسلام می فرمایند:
اِملَؤوا جَوفَ المَحمومِ مِنَ السَّویقِ ؛ یُغسَلُ ثَلاثَ مَرّاتٍ ، ثُمَّ یُسقى؛
درون تبدار را از سویق ، پُر کنید . سه بار در آب شسته شود و آنگاه به او خورانده شود .
المحاسن ، جلد 2 ، صفحه 289 ، حدیث 1947
امام صادق علیهالسلام می فرمایند:
السَّویقُ یُجَرِّدُ المِرَّةَ وَالبَلغَمَ مِنَ المَعِدَةِ جَردا ، ویَدفَعُ سَبعینَ نَوعا مِن أنواعِ البَلاءِ؛
سویق ، تلخه را از تن ، و بلغم را از معده ، کاملاً جدا مىکند و هفتاد گونه بلا را دور می سازد .
بحار الأنوار ، جلد 66 ، صفحه 279 ، حدیث 18
امام کاظم علیهالسلام می فرمایند:
السَّویقُ ومَرَقُ لَحمِ البَقَرِ یَذهَبانِ بِالوَضَحِ؛
سویق خشک و آب گوشت گاو ، پیسى را از میان مىبرند .
الکافی ، جلد 6 ، صفحه 311 ، حدیث 7 378
امام صادق علیه السلام : هر کس چهل روزْ سویق بخورد ، بازوانش پُرتوان میشود .
خواص هر سویق جزء به جزء اینجا کلیک کنید.
