یکی از روش های درمانی طب سنتی ایران استفاده از وان می باشد.

 آشنایی با لغات طب
شربت:
شربت در گذشته و حال بعنوان یک نوشیدنی و در طب بعنوان داروی نوشیدنی مشخص بوده است. شربتهای شیمیایی غالبا با شیرین کننده هایی همچون شکر یا ساخارین و با طعم دهنده آنرا برای بیمار مجذوب میکنند. 
در طب سنتی معمولا بهمراه شیرین کننده هایی همچون عسل ؛شیره ها شکر طبیعی و مواد گیاهی مقوی برای بیمار مجذوب میکنند. در آینده  در مورد انواع شربتها توضیح خواهم داد.
باتشکر؛ حکیم مهدی

سال ها گذشت.استکبار زودتر از ما همه چیز را درباره فلسفه حسوم فهمید و به دنبال چاره ای بود تا حسوم را از آشپزخانه ها خارج کند و سرانجام به اسم بهداشت و این که این کفگیر های آهنی غیر بهداشتی است،حسوم را از ما گرفت.
جالب توجه است که در صورت پختن غذا درون ظرف های مسی و استفاده از کفگیر آهنی حسوم ظرف مدت سه روز اثرات شفابخش در بدن انسان ظاهر می شود.غذا موقع پختن در قابلمه مسی از یون آزاد شده این ظرف استفاده می کند ودرنتیجه در بدن انسان احساس نشاط و انرژی فوق العاده ای ایجاد می شود و دیگر از آن دهن درگی و خمیازه و کسالت خبری نخواهد ماند و باعث طول عمر مفید و سلامتی جسمی مخصوصا" برای خانمها نزدیک به دوران عادت ماهیانه است.

بعدها تبلیغات گسترده ای در باره ظروف  تفلون آغاز شد،ظروف به اصطلاح نچسب که یکی از دغدغه های بزرگ کدبانوی خانه را برطرف می کرد.ظروف استیل هم به سرعت جای خود را در آشپزخانه ها باز کرد.دیگر با وجود این همه پیشرفت و توسعه تکنولوژی در عرصه ظروف،اثری از ظرف مسی،برنجی و روهی حقیقی باقی نماند.ظاهر ظرف ها هر روز شکییل تر و زیباتر شد اما تا حال اندیشیده ایم که در پس این ظاهر زیبا چه بیماری های مهلکی نهفته است.باید متذکر شد که یون سرب و آلمینیوم تولید شده در هنگام پختن غذا در این ظروف به قدری کشنده است که بر طبق جدید ترین تحقیقات علمی دنیا می تواند یک کودک 6 ماهه را ظرف یک سال به بیماری های کمبود خونی و سرطان و یک فرد بزرگسال را در طی 5 سال به بیماری های کبدی و خونی و طحال وسپس سرطان دچار کند.

مُصلح غذا یعنی چه؟ / لیست مُصلحات مواد غذایی به تفکیک طبع/ از لحاظ طب سنتی ، علّت مصرف کاهو با سکنجبین چیست ؛ و همچنین کباب با سماق ؛ ماست با خرما ؛ برنج با زیره سیاه ؛ ارده با شیره انگور ؛ دوغ با نعنا و … ؟؟؟

آیا می دانید چرا از گذشته های دور در تغذیه سنتی ایرانیان ، کاهو به همراه سکنجبین مصرف می شده ؟ و نیز خیار با نعناع و ماست با شیره یا خرما ، برنج با زیره سیاه ، دوغ با نعنا یا پونه و آویشن ، چای با آبلیمو ، تخم مرغ با دارچین ، ارده با شیره انگور، عدسی با گلپر، آش جو با فلفل سیاه ، آبگوشت با پیاز ، کره با مربا یا عسل ، شیر با عسل، عدسی و باقلا با گلپر ، کباب با سماق و ریحان. ماهی با گردو و فلفل سیاه و سیر مصرف می شده ؟؟؟

تا به حال بسیار شنیده اید که می گویند ماهی را با دوغ یا ماست نخورید سردی می کنید و حالتان به هم میخورد , در خوردن خرما افراط نکنید چون گرمی است جوش می زنید ، بچه ها را از خوردن خیار منع کنید , دل درد می گیرند ، حتی ترکیب و دستور پخت غذاهای اصیل ایرانی نیز بسیار حکیمانه و طبیبانه بوده و مثلاً شما لیمو عمانی را در فسنجان یا گردو را در قیمه یا قورمه‌سبزی نمی‌بینید    . جواب این است که همه اینها بر اساس دانش و تجربه‌ای عمیق و حکیمانه به دست آمده ، رژیم غذایی ما باید طوری باشد که تعادل اخلاط در بدن ما حفظ گردد و دچار سوء مزاج و بیماری نگردیم چرا که هر یک از مواد غذایی به تفکیک طبع در طب سنتی بر اساس مزاج شناسی دارای یک یا چند مصلح می باشد .

 منظور از مُصلح ؛ یک نوعی ماده ی غذایی یا گیاه دارویی است که مصرف آن به همراه غذاها ، در اصلاح و تعدیل عوارض جانبی آن غذا موثر است و هضم غذا را بهتر خواهد کرد و خواص غذا و جذب غذا را در بدن و ارگانهای مربوط مضاعف میکند و تقریبا غذا یا میوه ای یافت نمیشود که بدون مصلح مصرف شود اما متاسفانه امروزه تقریبا مصرف این مصلحات با غذاها کنار گذاشته شده که در هر یک از طبعهای چهارگانه دموی ، بلغمی ، صفراوی و سوداوی ، سبب کاهش کمی و کیفی جذب و هضم غذا و نیز بروز بیماری های عجیب و غریب شده . بعنوان مثال دلیل دو تا از غذاهای ترکیبی و مصلحات غذایی فوق را عرض کنم .

 1-   ماست+نعنا یا پونه :  ماست سرد و تر است و هرچه ترش‌تر و رقیق‌تر باشد، سردی و تری آن بیشتر خواهد بود. خوردن ماست برای افراد سردمزاج و کسانی که معده‌های سردی دارند مناسب نیست، دیرهضم است و مواد نامناسبی تولید می‌کند که به درد بدن نمی‌خورند و می‌توانند موجب بیماری‌های گوارشی، پوستی، عصبی و مفصلی شوند. مصلح ماست هم ادویه گرم چون نعنا، پونه، گل‌سرخ و به‌ویژه زنجبیل است.

 2-    کره+عسل :  کره، روغن و دیگر چربی‌ها و خوردنی‌های چرب، موجب تضعیف و رخوت معده می‌شوند و اشتهای فرد را از بین می‌برند و در صورت زیاده‌روی موجب اسهال می‌شوند ، به همین خاطر توصیه شده این مواد همیشه به همراه نمک، شکر، عسل، مربا و… خورده شوند

سَویق یا پِست که امروزه به آن «قاووت یا قوتو» یا «پوره» گویند غالبا به معناى آرد حبوبات بریان‏شده است ؛ لیکن این واژه ، گاه در مورد غیر حبوبات (مانند برخى میوه‏ها یا تره ‏بار) نیز کار برد دارد . 
مؤلّف بحر الجواهر گفته است: «از هفت چیز ، سویق می ‏سازند: گندم، جو، کُنار، سیب، کدو، دانه انار و شلغم.

 همه این انواع ، طبع را مهار می‏کند، قى و دلشوره‏اى را که از صفرا زاده می‏شود ، از میان مى‏برد، رطوبت معده را خشک مى‏کند ، و اگر قدرى سویق جو با آب و مقدار اندکى شیر برداشته و خشخاش بو داده ساییده با آن مخلوط شود ، براى شکم رَوى ، سودمند است ، نیش‏زدگی ‏ها را تسکین می‏دهد و خواب می ‏آورد». 
ابن بیطار ، به نقل از رازى گفته است: «هر سویقى با چیزى که از آن ساخته می‏شود ، تناسب دارد . براى نمونه، سویق جو ، از سویق گندم ، سردتر است، به همان اندازه که خودِ جو ، طبعى سردتر از گندم دارد. این سویق ، همچنین نفخ بیشترى پدید می‏آورد. از میان همه سویق‏ها ، استفاده از سویق گندم و سویق جو ، بیشتر است و این هر دو ، نفخ‏آور و موجب کندتر شدن حرکت غذا از معده به پایین‏اند. البتّه، اگر این دو نوع سویق ، کاملاً با آب جوشانده و سپس از پارچه‏اى درشت‏باف گذرانده شوند و بدین ترتیب ، آب آنها جدا شود و به صورت لقمه‏هایى فشرده درآیند و سپس همراه با آب سرد و شکر ، نوشیده شوند ، از نفخ آنها کاسته مى‏گردد و چنانچه در تابستان در اوّل صبح ، مصرف شوند ، براى اشخاص حرارتى و برافروخته‏ مزاج ، سودمند خواهند بود و مانع تب‏ها و بیمارى‏هاى ناشى از گرم‏مزاجى مى‏شوند و همین ، از بالاترین منافع آن است . کسى که این نوع سویق را بخورد ، در آن روز نباید میوه تر، خیار و سبزى بخورد ، یا دست کم نباید از این چیزها زیاد بخورد ؛ امّا سرمادیدگان و کسانى که به نفخ‏هایى در شکم یا دردهایى مزمن در پشت و مفاصل مبتلا هستند و همچنین پیران و کسانى که مزاجى کاملاً سرد دارند ، نباید از این سویق هیچ بخورند. اگر هم به خوردن آن ناچارند ، آن را پس از چند بار شستن در آب گرم و همراه با پانید و عسل ، پس از درآمیختگى با زیتون و روغنِ وندانه و همچنین روغنِ گردو، با طبع خود مناسب سازند. 
هر چند سویق جو از سویق گندم ، سردتر است، امّا از آن روى که گندم نسبت به جو آب بیشترى مصرف مى‏کند ، سویق گندم سردکنندگىِ بیشترى براى بدن دارد و بویژه رطوبت‏بخشى آن به طبع انسان ، بیشتر است . به همین دلیل ، براى کسانى که به رطوبت‏بخشى به بدن نیاز دارند ، سودمندى بیشترى دارد. برعکس، سویق جو ، براى کسانى که به خشک کردن طبعْ نیاز دارند ، مناسب‏تر است. چنین کسانى ، معمولاً داراى بدن‏هایى سِتَبر ، پُرگوشت و پُرخون هستند، در حالى که گروه نخست ، بدن‏هایى تکیده، کم‏گوشت و زردرنگ دارند. 

از این دو نوع سویق که بگذریم ، دیگر انواع سویق ، به عنوان غذا مصرف نمی‏شوند و [ تنها ، ]مصرف دارویى دارند، آن گونه که سویق کُنار ، سویق سیب و انار ترش ، براى مهار کردن شکم و حرارت دادن بیشتر به آن ، به کار مى‏روند، یا از سویقِ خرنوب و سنجد ، براى مهار کردن طبع ، استفاده مى‏شود (بحار الأنوار : جلد 66 صفحه 283).
امام صادق علیه‏السلام می فرمایند:
السَّویقُ یَهضِمُ الرُّؤوسَ؛
سویق،کلّه‏پاچه را هضم مى‏کند .
الکافی ، جلد 6 ، صفحه 306 ، حدیث 10 
درمکارم الأخلاق به نقل از على بن سلیمان آمده: 
أکَلنا عِندَ الرِّضا علیه‏السلام رُؤوسا فَدَعا بِالسَّویقِ ، فَقُلتُ : إنّی قَدِ امتَلأتُ؛
نزد امام رضا علیه‏السلام کلّه پاچه خوردیم . پس سویق خواست . گفتم : من سیر شده‏ام . فرمود : «اندکى از سویق ، کلّه پاچه را هضم مى‏کند و دواى آن است» .
مکارم الأخلاق ، جلد 1 ، صفحه 354 ، حدیث 1154 
امام باقرعلیه‏السلام می فرمایند:
ما أعظَمَ بَرَکَةَ السَّویقِ ! إذا شَرِبَهُ الإِنسانُ عَلَى الشِّبَعِ أمرَأَهُ وهَضَمَ الطَّعامَ ، وإذا شَرِبَهُ الإِنسانُ عَلَى الجوعِ أشبَعَهُ ، ونِعمَ الزَّادُ فِی السَّفَرِ وَالحَضَرِ السَّویقُ؛
سویق، چه قدر پُربرکت است! اگر انسان در حالى که سیر است ، آن را بخورد ، غذا را گوارش مى‏دهد و اگر در حالى که گرسنه است ، بخورد ، او را سیر مى‏سازد . سویق ، چه نیکو توشه‏اى در سفر و در حضر است !
بحار الأنوار ، جلد 66 ، صفحه 278 ، حدیث 13 
امام صادق علیه‏السلام می فرمایند:
السَّویقُ یُنبِتُ اللَّحمَ ، ویَشُدُّ العَظمَ؛
سویق ، گوشت مى‏رویاند و استخوان را استحکام مى‏بخشد .
الکافی ، جلد 6 ، صفحه 305 ، حدیث 3 66 
امام صادق علیه‏السلام می فرمایند:
اِسقوا صِبیانَکُم السَّویقَ فی صِغَرِهِم ؛ فَإِنَّ ذلِکَ یُنبِتُ اللَّحمَ ، ویَشُدُّ العَظمَ؛
به کودکانتان در خردسالى‏شان سویق بدهید ؛ چرا که گوشت می ‏رویاند و استخوان را استحکام مى‏بخشد .
المحاسن ، جلد 2 ، صفحه 288 ، حدیث 1941 
امام صادق علیه‏السلام می فرمایند:
مَن شَرِبَ السَّویقَ أربَعینَ صَباحا اِمتَلَأَ کِتفاهُ قُوَّةً؛
هر کس چهل روزْ سویق بخورد ، بازوانش پُرتوان مى‏شود .
الکافی ، جلد 6 ، صفحه 306 ، حدیث 12 
امام صادق علیه‏السلام می فرمایند:
شُربُ السَّویقِ بِالزَّیتِ یُنبِتُ اللَّحمَ ، ویَشُدُّ العَظمَ ، ویُرِقُّ البَشَرَةَ ، ویَزیدُ فِی الباهِ؛
خوردن سویق با روغن زیتون، گوشت مى‏رویاند ، استخوان را استحکام مى‏بخشد ، پوست را نازک مى‏کند و بر توان جنسى مى‏افزاید .
بحار الأنوار ، جلد 66 ، صفحه 276 ، حدیث 6
امام صادق علیه‏السلام می فرمایند:
اِملَؤوا جَوفَ المَحمومِ مِنَ السَّویقِ ؛ یُغسَلُ ثَلاثَ مَرّاتٍ ، ثُمَّ یُسقى؛
درون تب‏دار را از سویق ، پُر کنید . سه بار در آب شسته شود و آن‏گاه به او خورانده شود .
المحاسن ، جلد 2 ، صفحه 289 ، حدیث 1947 
امام صادق علیه‏السلام می فرمایند:
السَّویقُ یُجَرِّدُ المِرَّةَ وَالبَلغَمَ مِنَ المَعِدَةِ جَردا ، ویَدفَعُ سَبعینَ نَوعا مِن أنواعِ البَلاءِ؛
سویق ، تلخه را از تن ، و بلغم را از معده ، کاملاً جدا مى‏کند و هفتاد گونه بلا را دور می ‏سازد .
بحار الأنوار ، جلد 66 ، صفحه 279 ، حدیث 18
امام کاظم علیه‏السلام می فرمایند:
السَّویقُ ومَرَقُ لَحمِ البَقَرِ یَذهَبانِ بِالوَضَحِ؛
سویق خشک و آب گوشت گاو ، پیسى را از میان مى‏برند .
الکافی ، جلد 6 ، صفحه 311 ، حدیث 7 378

  امام صادق  علیه ‏السلام : هر کس چهل روزْ سویق بخورد ، بازوانش پُرتوان می‏شود .

خواص هر سویق جزء به جزء اینجا کلیک کنید.